Thema

Brabants dialect

Dialecten in de provincie Noord-Brabant maken deel uit van Brabants erfgoed.

Wat is dialect?

Een dialect is een taal en daarmee een drager van lokale of regionale cultuur. Daarom werd of wordt er in Noord-Brabant ook in het dialect gezongen of geschreven. Als deel van het Brabantse erfgoed is het onderwerp van documentatie en onderzoek, zoals onder meer te zien is aan de vele dialectwoordenboeken in Noord-Brabant.   

Een dialect is op de eerste plaats een taalvariëteit van een bepaalde plaats of streek. Daarnaast staat een dialect in verhouding tot de algemene (nationale) taal, het Nederlands. Dialect wordt in onze samenleving als informele omgangstaal gebruikt; voor formele situaties en als schrijftaal gebruiken we daarnaast de algemene taal.

 

Diversiteit

Iedere stad en ieder dorp kent een andere verschijningsvorm, het eigen lokale dialect. Er zijn honderden Brabantse dialecten maar je kunt ze ook samennemen en van 'het Brabants dialect' spreken. De dialecten van Noord-Brabant verschillen onderling en daarbij verschillen ze niet allemaal evenveel van elkaar. Sommige dialecten lijken veel op hun buurdialecten en andere doen dat weer niet. Zodoende kun je dialecten in groepen onderverdelen en dialectgebieden met dialectgrenzen bepalen.

In de laatste decennia zijn dialecten veel van hun oorspronkelijke woordenschat en grammatica kwijtgeraakt omdat ze sterk beïnvloed worden door het Nederlands. Dat komt vooral doordat steeds minder kinderen in het dialect worden opgevoed; dialect verliest met andere woorden zijn positie van moedertaal aan het Nederlands.

Daarom kun je het Brabants zien als koepelterm voor lokale dialecten, Nederlands met Brabantse kenmerken zoals een regionaal accent, en alle variëteiten die daar tussenin zitten en met de provincie Noord-Brabant geassocieerd worden. Het Brabants is een van de vele streektalen van Nederland en het verdient onze aandacht vanwege de rol van taal in onze cultuur, identiteit en samenleving.

Dialecten in Brabant

Gesproken én gezongen

Zingen in je eigen dialect is een wijze van artistieke expressie die als heel authentiek wordt ervaren. In je moedertaal kun je je gevoelens en gedachten het mooist en makkelijkst uiten. Het Brabants Dialectenfestival in Lieshout biedt een podium aan ervaren en beginnende streektaalartiesten. 

Dialect is doen

Erfgoed Brabant ondersteunt liefhebbers bij onderzoek, documentatie en andere dialectbeoefening. Erfgoed Brabant organiseert tweejaarlijks de Zachte G-prijs voor bijzondere Brabantse taalprestaties. De leerstoel Diversiteit in Taal en Cultuur aan de Universiteit van Tilburg rekent dialect tot een van zijn aandachtsgebieden.

Daarnaast kun je lid worden van de Facebook-groep Brabanders en hun taal. Het is een online gemeenschap met een zachte G, waarbij iedereen die de Brabantse taal en cultuur een warm hart toedraagt welkom is. Word ook lid van de Facebook-groep Brabanders en hun Taal. In deze groep kan iedereen die lid is, berichten plaatsen, vragen stellen en met elkaar in gesprek gaan. 

Databanken en woordenboeken

Er zijn veel naslagwerken als het om Brabantse dialecten gaat. De woordenschat is beschreven in vele lokale woordenboeken, waarvan een aantal is opgenomen in de Elektronische Woordenbank van de Nederlandse Dialecten eWND maar ook in het wetenschappelijke Woordenboek van de Brabantse Dialecten, digitaal beschikbaar en doorzoekbaar op eWBD. U kunt ook zelf meedoen met dialectonderzoek door digitale vragenlijsten in te vullen op www.hetverhaalvanhetbrabants.nl  

 

Auteur: Jos Swanenberg

Al het dialect op Brabantserfgoed.nl

Draag bij aan Brabants erfgoed!

Wil je een verhaal delen? Vul hieronder je gegevens in, en geef kort aan wat je zou willen bijdragen. De redactie neemt dan contact met je op.