Collectie-item
Retabel van het Sacrament van Niervaert, Aankomst van Heilige Hostie uit Nieuwervaart in de haven van Breda
Instelling/bron: Stedelijk Museum Breda
In 1860 is dit deel van een verloren paneel teruggevonden, zie ook S01101. Het laat zien hoe het Sacrament van Niervaert, een wonderhostie, aankomt in de haven van Breda en aan wal wordt gebracht. Het nieuwe onderkomen van de wonderhostie, de Onze-Lieve-Vrouwekerk, torent hoog boven de huizen uit. Op het missende deel stonden waarschijnlijk afbeeldingen van Jan IV van Nassau en zijn vrouw Maria van Loon-Heinsberg. Een deel van het opschrift ging ook verloren, maar het andere gedeelte is nog leesbaar: ....ssou in persone : Anno XIIIICXLIX hier op let, ....stelecheit twas bavendiune : Twas voor Breda grote glorie ....ou mari van Lone : Wert met reverencie gheset ....ontfingen sonder oxune : In de selve ciborie .... de wit commune : Noch jaerlicx houdende memorie. Op het paneel zien we een van de oudste afbeelding van de Grote Kerk. Opmerkelijk is het ontbreken van het deel van de balustrade van de kerk dat aansluit op de toren. Mogelijk heeft dit te maken met het gegeven dat nog in 1537-1538 gewerkt wordt aan de gewelven van de twee westelijke middenschiptraveeën en het aansluitende deel van de balustrade nog niet gereed is. Volgens het (gedeeltelijk verloren) onderschrift zijn Graaf Jan IV van Nassau en zijn vrouw Maria van Loon bij de aankomst van het Sacrament in Breda aanwezig geweest. In Niervaart ontstaat, gedurende anderhalve eeuw, een vereringscultus rondom de wonderhostie. Een legendarische stormramp in de nacht van 18 op 19 november 1421 zet het hele gebied ten zuiden van Dordrecht onder water en vormde de huidige Biesbosch. Deze zogeheten Elisabethsvloed betekent het einde van de bloei van Niervaart; het bedevaartsoord is onbereikbaar geworden. Besloten wordt de wonderhostie naar Breda over te brengen. Jan IV van Nassau vraagt en krijgt hiervoor toestemming van de bisschop van Luik. Op 13 maart 1449 komt de hostie aan in de haven van Breda en brengt men hem naar de kerk. De hostie uit Niervaart krijgt een plaats in een speciaal daarvoor gebouwde kapel aan de zuidzijde van de kerk. Daar wordt het sacrament op hoogtijdagen in een monstrans tentoongesteld. Door middel van het schilderij is de hostie ook op gewone dagen te zien al is het slechts in de vorm van een afbeelding. Verder heeft het retabel de functie om de vondst van de hostie in het veen en de wonderen die het veroorzaakt voor iedereen aanschouwelijk te maken en aldus de verering van het sacrament in stand te houden.