Hendrikje Schuur (ook wel Van der Schuur genoemd) ging toen ze vijftien was het leger in. Ze diende in het leger van prins Frederik Hendrik en maakte het beleg van 's-Hertogenbosch mee in 1629. De bronnen die we hebben, duidden haar als een ‘zij’, maar het is niet helemaal duidelijk hoe zij zichzelf zag. Er zijn rechtbankverslagen en de Amsterdamse arts Nicolaes Tulp beschreef haar in een medisch boek. Tulp vermeldde dat Hendrikje in dienst ging vanwege “verdriet in hare Sexe”. Wat hij daar precies mee bedoelde is moeilijk te interpreteren.
Het leger associëren we nu misschien met strenge normen, maar zeker in die tijd bood het leger de kans om te ontsnappen uit de burgermaatschappij. Een vendel (legereenheid) bestond in de tijd uit mensen uit allerlei windstreken, en daardoor bood het een kans om jezelf opnieuw uit te vinden. Vrouwen die liever als man door het leven gingen kozen regelmatig voor het soldatenleven. Er zijn veel Europese voorbeelden, en een bekend Brabants voorbeeld is Maria van Antwerpen. Waarom vrouwen kozen voor het dragen van mannenkleren is niet altijd duidelijk. Maria van Antwerpen is een uitzonderlijk geval. Maria verklaarde tijdens een verhoor “'ik ben in de natuur een manspersoon, maar uiterlijk een vrouwspersoon.” Het dragen van mannenkleren was voor Maria een kwestie van zijn. Of dat voor Hendrikje ook zo was, weten we niet zeker.
Het dragen van mannenkleding kon een manier zijn om uiting te geven aan lesbische gevoelens. Door zich te verkleden als man kon een vrouw minder opvallend een relatie hebben met een andere vrouw. Van Hendrikje is bekend dat ze een relatie had met een weduwe, Trijntje. Uit de processtukken bleek dat ze met Trijntje naar bed is geweest toen ze na haar soldatentijd weer vrouwenkleren droeg. Pas later kleedde ze zich weer als man, om zo met Trijntje een officieus echtpaar te vormen. Trouwen deden ze niet. Uiteindelijk leidde de relatie met Trijntje tot de veroordeling van Hendrikje. Beide vrouwen werden gestraft, maar Hendrikje het meest.
Bronnen
Van de Pol, L., Dekker, R., Vrouwen in mannenkleren, Amsterdam, 1992.
Tulp, N., Geneeskundige waarnemingen, boek III, hoofdstuk 35, 330-333.
Amsterdam RA 304, fol. 236, 240, 241v-243, RA 579, fol. 113-113v.
Noordam, D. J., Riskante relaties: vijf eeuwen homoseksualiteit in Nederland, 1995, 59.