De zoektocht naar het verhaal van Prinses Paulientje

Een vernieuwd museum

In het najaar van 2022 is een nieuwe groep enthousiaste vrijwilligers begonnen met de hernieuwing van Museum Den Aanwas in Ossendrecht. Allereerst werd er een periode bepaald om focus aan te brengen in de collectie. De gekozen periode werd Ossendrecht tussen 1850 en 1900. Daarna volgde een grote opruimactie. Alles wat buiten deze periode viel, ging in de opslag. Niet geheel toevallig paste het verhaal van Paulina Musters precies binnen de gekozen periode.

Het verhaal van Paulina Musters, prinses Paulientje, is zo bizar en eigenlijk nog steeds actueel. Al snel werd besloten om dit verder uit te diepen. Paulina is in 1878 in Ossendrecht geboren als zevende kind van een arme familie. Als kleinste vrouwtje ooit werd ze al op zeer jonge leeftijd tentoongesteld op kermissen en belandde ze zelfs in de grote theaters in Europa. Uiteindelijk is ze in New York, waar ze op Broadway optrad, gestorven.

Onlangs heeft Omroep Brabant weer aandacht aan haar besteed in de eerste aflevering van het tv-programma ministerie van Brabantse Zaken

Eureka momenten

Een paar mensen in het vrijwillligersteam van het museum hebben urenlang gespeurd op internet. Er is momenteel zoveel te vinden: oude archieven, kranten, en nog veel meer.  We hebben een paar keer een “eureka”-moment mogen beleven. 

Het begon met een contact in Duitsland. Een professor, ooit gepromoveerd in de zogenaamde “freakshows”, wist veel te vertellen over Paulientje in de theaters van de gebroeders Castan. Zij bleek nog een origineel stoeltje te bezitten waar Paulientje tijdens de voorstellingen op moet hebben gezeten en was bereid dit aan ons te verkopen.

Verloren familie

We hadden in een stamboom één telefoonnummer in Frankrijk staan. Een collega van Franse origine, heeft voor ons dit nummer gebeld en het bleek meteen een schot in de roos. Dit waren nazaten van broer Victor Musters die destijds naar Frankrijk was geëmigreerd. De familie was zo enthousiast dat ze besloten direct naar Ossendrecht af te reizen. Er volgde een bijzondere ontmoeting met verre familieleden die nog in Ossendrecht wonen.

Inmiddels is er een bezoek in Frankrijk afgelegd en de Franse zusjes Mustèrs hadden het nodige speurwerk verricht. Zij hadden voor ons een afspraak met de conservator van Musée Carnevalet geregeld. Dit museum, dat gespecialiseerd is in kermissen en volksvermaak, had 2 originele affiches van Paulientje’s optreden in de Folies Bergère te Parijs. We hebben nu een mooie kopie op ware grootte in het museum. Het werd een bijzonder interessant gesprek, de conservator beschreef hoe zo’n affiche opgemaakt werd en door wie. Het was de eerste keer dat we een portret van Paulientje in kleur zagen!

Nazaten van Joseph Verschueren, die met Paulientje’s zus Kee was getrouwd, zijn lastig te vinden. Joseph was haar impresario, dus als er nog spulletjes van haar overgebleven zijn, dan zouden deze zich in deze familie moeten bevinden. Een paginagroot artikel in de Gazet van Antwerpen met daarin een oproep naar familieleden en een kort radio-interview op de Belgische Radio heeft ons één hit opgeleverd, een achter-achternichtje van Paulina. Deze dame op leeftijd woont in Merksem bij Antwerpen en we hebben haar bezocht. Ze had een medaillon in haar bezit met daarin een bijzonder portretje van Paulina. Dit hebben we inmiddels mogen aankopen en prijkt in ons museum.

Tijdens gesprekken met haar bleek dat er in het verleden nog iemand contact had gezocht met de familie Verschueren. Deze persoon heeft spulletjes en foto’s meegenomen om vervolgens niets meer van zich te laten horen. We begrijpen nu waarom de familie Verschueren geen contact wil.

Een bijzonder krantenartikel

We hebben ook een krantenartikel gevonden uit 1896, anderhalf jaar na haar overlijden, waarin het verhaal van de kinderarts Joseph Darwin Nagel (1867 - 1961) is opgetekend. Hij was in zijn tijd een beroemd arts en was in die functie aanwezig bij het ziekbed en overlijden van Paulientje en hierover publiceerde hij in een vakblad voor kindergeneeskunde. In zijn verhaal vertelt hij dat Paulina snel verkouden werd, gevolgd door een longontsteking en dat een hersenvliesontsteking haar fataal werd. Hij worstelde met de hoeveelheid medicatie die hij moest toedienen. Ze had immers de formaten van een grote baby in het lichaam van een volwassen vrouw. Hij stelde diverse artsen te hebben geraadpleegd, maar ze zaten met hun handen in het haar. Ook was hij verbaasd over de hoeveelheden champagne die ze dronk en was van mening dat haar hart hierdoor waarschijnlijk ook erg verzwakt was, hetgeen meegespeeld heeft met haar overlijden. In dit artikel waren uitvoerig haar maten opgenomen en als topper een pentekening van haar dodenmasker dat hij had afgenomen. Er werden toen nog geen foto’s geplaatst. We wilden graag het originele dodenmasker vinden, echter tot nu toe zonder resultaat.

ChatGPT bracht ons naar het Ripley’s Believe It Or Not museum in Los Angeles, dat zou het origineel hebben. Na wat mailwisseling, bleek dat ze het niet konden traceren. Wel werd er door Guinness World Records contact met ons opgenomen. Zij blijken gelieerd te zijn aan dit museum. Er werd een zoom-meeting gepland en ze gaven aan een verhaal over Paulina te willen publiceren op hun website. Hiervoor hebben we ze van informatie voorzien. Ze hebben ons inmiddels ook het originele certificaat van wereldrecordhoudster gestuurd, een welkome aanvulling op onze collectie.

De zoektocht gaat verder

In april 2024 zijn we nog steeds op zoek naar nazaten van de familie Climan en Verschueren. De tijd dringt, hoe zal de volgende generatie met haar spullen omgaan? Ook zoeken we nog steeds naar het dodenmasker. Helaas zal een gipsen maskertje van dit formaat waarschijnlijk geen 150 jaar overleefd hebben.

Ten slotte prijkt in het tijdschrift De Prins uit 1909 een foto van haar koetsje dat ze naar verluidt van de Duitse keizer Wilhelm II cadeau heeft gekregen en waarmee ze in Berlijn over de Kurfürstendamm zou zijn gereden. Het koetsje was 90 cm hoog. Het stond in 1909 te koop, maar waar het koetsje nu is gebleven blijft onduidelijk. Het is waarschijnlijk door de koetsenbouwer Jacobi in Hannover gebouwd. Zijn archieven zijn echter niet bewaard gebleven.

De zoektocht gaat dus verder. Ondertussen is in Ossendrecht wel het vernieuwde museum geopend. Hier ontdek je het hele verhaal van Prinses Paulientje, inclusief de nieuwgevonden collectiestukken.